และแล้ว เราก็ก้าวมาสู่ปี ค.ศ. 2023 ด้วยกันจนได้

เท่ากับว่า อีก 2 ปี คือในปี ค.ศ. 2025 เราก็จะก้าวเข้าสู่ 1 ใน 4 หรือ 25 ปี ของศตวรรษที่ 21 แล้ว ถึงเวลาย้อนกลับไปทบทวนดู ว่าศตวรรษที่ 21 ผ่านมา 23 ปี ย่างเข้าสู่ปีที่ 24 การศึกษาไทยไปถึงไหนแล้ว

ก้าวไปสู่ การศึกษายุค 4.0 แล้วหรือยัง? 

โดยหากเราจะพิจารณาถึงบริบทของโลกยุคปัจจุบัน มีการใส่รหัส (Code) ให้กับยุคสมัยต่างๆ ที่เกิดขึ้นบนโลก

โดยเริ่มนับกันที่โลกยุค 1.0 ซึ่งหมายถึงยุคเกษตรกรรม 2.0 คือโลกยุคอุตสาหกรรม ยุค 3.0 คือเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ส่วนโลกยุค 4.0 คือโลกยุคหลังเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร 

ทิศทางที่โลกเคลื่อนไปนี้ ได้ผลักดันให้ทุกวงการต้องเคลื่อนตาม ไม่ว่าจะเป็นการเมือง เศรษฐกิจ สังคม ทั้งระดับชาติ และระดับนานาชาติ 

Alvin Toffler ได้กล่าวถึง 

• First waveหรือคลื่นลูกแรกของมนุษยชาติ คือสังคมเกษตรกรรมที่ดำรงอยู่มาเป็นเวลานับพัน ๆ ปี มีจุดเริ่มต้นนับจากวันแรกที่มนุษย์เริ่มหยุดออกเดินทางเพื่อล่าสัตว์ หันมาทำการเพาะปลูกและเลี้ยงสัตว์ ซึ่งถือเป็นจุดเปลี่ยนใหญ่ในการดำรงชีวิต ทำให้เกิดการรวมกลุ่ม ก่อเกิดสังคม พัฒนาสู่การสร้างวัฒนธรรม และเริ่มมีเวลาในการสั่งสมองค์ ตรงกับโลกยุค 0 
• Second wave หรือคลื่นลูกที่สอง ซึ่ง Toffler กล่าวว่า เป็นยุคหลังการปฏิวัติอุตสาหกรรมซึ่งเน้นไปที่การผลิตและตลาดขนาดใหญ่ ใช้เครื่องจักรเพื่อสร้างสินค้าจำนวนมาก โดยได้ส่งอิทธิพลต่อความเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของผู้คนอย่างมากมาย
• Third waveหรือคลื่นลูกที่ 3 เป็นยุคของการเชื่อมโยงและเข้าถึงระบบสารสนเทศจากทุกแห่งหน ภายใต้การเชื่อมโยงองค์ประกอบพื้นฐานที่ต้องมีเทคโนโลยีเข้ามารองรับทั้งเครื่องคอมพิวเตอร์และโครงสร้างโทรคมนาคม เกิดเป็นชุมชน เป็นเครือข่าย เป็นจุดเริ่มแห่งการก้าวไปสู่การเปลี่ยนแปลงและเกิดเป็นระบบเศรษฐกิจใหม่ 

สอดคล้องกับ Steve Case ที่มองว่า คลื่นลูกที่ 1 ในแง่ของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT: Information and Communication Technology) คือช่วงปี ค.ศ.1985-1999 คลื่นลูกที่ 2 คือช่วงปี ค.ศ.2005-2016 คลื่นลูกที่ 3 ตั้งแต่ปี ค.ศ.2016 เป็นต้นไป 

Case มองว่า Internet ขยายตัวอย่างมากมาย จากปี 1986 จนถึงปัจจุบัน และจะมีบทบาทมากมายในการทำงานให้สังคมโลก ไม่ว่าการศึกษา สาธารณสุขหรือแม้กระทั่งการแก้ปัญหาการก่อการร้ายเรื่องแก้ปัญหาโลกร้อนและแก้ปัญหาความยากจน 

จีระ หงส์ลดารมภ์ กล่าวว่า ช่วงแรกก็คือช่วงที่ Internet เริ่มใหม่ๆ ยังไม่ขยายตัวมากนัก แต่พอหลังปี 2000 ก็มี Product IT ใหม่ๆ เช่น Search Engine, Google, Yahoo หรือ Facebook ขยายใหญ่มากขึ้น แต่คลื่นลูกที่ 3 ของ Steve Case คือ Internet of Things บทบาทของ Internet จะขยายไปสู่ประชาชนอย่างกว้างขวาง Internet จะเกิดขึ้นทุกๆ จุดที่เป็นวัตถุ และสามารถเชื่อมโยงได้อย่างมากมาย 

ซึ่งต่อไปนี้ หุ่นยนต์ Robots คือ Things แต่จะมี Internet หรือ Software ที่มีความสามารถทำอะไรได้มากมาย รวมทั้งคิดเป็นและมีอารมณ์ มีความฉลาดคล้ายๆ มนุษย์ ซึ่งบางที คลื่นลูกที่ 3 ของ Internet ถูกเรียกว่า fourth Industrial Revolution หรือปฏิวัติอุตสาหกรรมขั้นที่ 4

จะเห็นได้ว่า ทิศทางที่โลกเคลื่อนไปนี้ ได้ผลักดันให้ทุกวงการต้องเคลื่อนตาม ไม่ว่าจะเป็นการเมือง เศรษฐกิจ สังคม โดยเฉพาะในแวดวงการศึกษา ซึ่งเป็นแหล่งบ่มเพาะทรัพยากรมนุษย์ให้กับวงการต่างๆ ทั้งองค์กรภาครัฐ รัฐวิสาหกิจ ภาคเอกชน ภาคอุตสาหกรรม ภาคธุรกิจ การค้า การพาณิชย์ ภาคการเงินการธนาคาร และภาคส่วนอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง 

ดังนั้น ผู้บริหารสถานศึกษาในยุค Thailand 4.0 จึงต้องเป็นผู้บริหารที่มีวิสัยทัศน์ที่ทันต่อยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วดังกล่าว สถานศึกษาในยุคใหม่ ได้เคลื่อนผ่านรูปแบบการบริหารงานจากโครงการและกระบวนทัศน์เก่าๆ มาไกลแล้ว 

โดยเฉพาะในปัจจุบัน มีการพูดถึงรูปแบบการบริหารจัดการสถานศึกษาขั้นพื้นฐานหรือโรงเรียนในลักษณะต่างๆ มากมาย อาทิ โรงเรียนประชารัฐ ซึ่งเป็นนโยบายใหม่ของรัฐบาล ที่จะส่งอิทธิพลต่อการบริหารจัดการสถานศึกษาขั้นพื้นฐานหรือโรงเรียนต่อไปในอนาคต 

หากจะพูดถึง Thailand 4.0 ก็เหมือนกับการกล่าวถึงห้วงเวลาที่เปลี่ยนแปลงไปของสังคมโลก กล่าวคือ เริ่มตั้งแต่โลกยุค 1.0 คือโลกของเกษตรกรรม โลกยุค 2.0 คือโลกยุคอุตสาหกรรม และโลกยุค 3.0 คือโลกยุคเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร และโลกยุค 4.0 คือโลกยุคหลังเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร

ประเทศไทยในอดีตที่ผ่านมามีการพัฒนาด้านเศรษฐกิจเป็นไปอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ Thailand 1.0 เน้นการเกษตรเป็น Thailand 2.0 เน้นอุตสาหกรรมเบา Thailand 3.0 เน้นอุตสาหกรรมหนักและการส่งออก Thailand 4.0 เน้นเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรมโดยมีฐานคิดหลัก คือ เปลี่ยนจากการผลิตสินค้าไปสู่สินค้าเชิงนวัตกรรม

ดังแนวคิด Thailand 4.0 ของสุวิทย์ เมษินทรีย์ ที่เปลี่ยนการขับเคลื่อนประเทศจากภาคอุตสาหกรรม ไปสู่การขับเคลื่อนด้วยเทคโนโลยี ความคิดสร้างสรรค์ และนวัตกรรม และเปลี่ยนจากการเน้นภาคการผลิตสินค้า ไปสู่การเน้นภาคบริการมากขึ้น 

การพัฒนาประเทศภายใต้แนวคิด Thailand 4.0 ภาครัฐได้กำหนดโครงการสานพลังประชารัฐเป็นตัวขับเคลื่อน โดยมุ่งเน้นการมีส่วนร่วมของภาคเอกชน ภาคการเงินการธนาคาร ภาคประชาชน ภาคสถาบันการศึกษา มหาวิทยาลัยและสถาบันวิจัยต่างๆ ร่วมกันระดมความคิด ผนึกกำลังกันขับเคลื่อน ผ่านโครงการ บันทึกความร่วมมือ กิจกรรม หรือ งานวิจัยต่างๆ โดยการดำเนินงานของประชารัฐกลุ่มต่างๆ อันได้แก่

• กลุ่มที่ 1การยกระดับนวัตกรรมและผลิตภัณฑ์การปรับแก้กฎหมายและกลไกภาครัฐ พัฒนาคลัสเตอร์ภาคอุตสาหกรรมแห่งอนาคต และการดึงดูดการลงทุน และการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน
• กลุ่มที่ 2การพัฒนาการเกษตรสมัยใหม่และการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากและประชารัฐ
• กลุ่มที่ 3การส่งเสริมการท่องเที่ยวและไมล์ การสร้างรายได้ และการกระตุ้นการใช้จ่ายภาครัฐ
• กลุ่ม 4การศึกษาพื้นฐานและพัฒนาผู้นำ หรือ โรงเรียนประชารัฐ รวมทั้งการยกระดับคุณภาพวิชาชีพ
• กลุ่มที่ 5การส่งเสริมการส่งออกและการลงทุนในต่างประเทศ รวมทั้งการส่งเสริมกลุ่มผู้ประกอบการใหม่ 

ซึ่งแต่ละกลุ่มกำลังวางระบบและกำหนดแนวทางในการขับเคลื่อนนโยบายอย่างเข้มข้น

หากพิจารณาให้ดี จะเห็นได้ว่า ในกลุ่มที่ 4 คือการศึกษาพื้นฐานและพัฒนาผู้นำ หรือ โรงเรียนประชารัฐ รวมทั้งการยกระดับคุณภาพวิชาชีพ นั้นเป็นแนวนโยบายที่กำลังนำไปสู่การปฏิบัติกันอย่างเข้มข้น นั่นคือ การเกิดขึ้นของ โรงเรียนประชารัฐ 

แนวนโยบาย Thailand 4.0 ภายใต้รูปแบบการบริหารจัดการสถานศึกษาในรูปแบบโรงเรียนประชารัฐ โดยที่ผู้บริหารสถานศึกษาเป็นผู้ที่มีภาวะผู้นำพิสัยสมบูรณ์ 

ซึ่งเป็นหลักภาวะผู้นำ 7 ประการที่ผู้บริหารโรงเรียนประชารัฐควรให้ความสำคัญ อันประกอบด้วย ภาวะผู้นำแบบแลกเปลี่ยน ได้แก่ ภาวะผู้นำแบบปล่อยตามยถากรรม การบริหารแบบวางเฉย และการให้รางวัลตามสถานการณ์ รวมถึงภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลง คือ ความใส่ใจต่อปัจเจกบุคคล การกระตุ้นการใช้ปัญญา การใช้แรงจูงใจในการสร้างแรงบันดาลใจ และการมีอิทธิพลเชิงอุดมการณ์ ตามแนวคิดของ Bernard Bass 

ความร่วมมือระหว่างภาครัฐ  ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม ภายใต้โครงการสานพลังประชารัฐ ได้ผลักดันให้ทุกวงการต้องขับเคลื่อน ไม่ว่าจะเป็นการเมือง เศรษฐกิจ สังคม โดยเฉพาะโรงเรียนประชารัฐ ซึ่งหากพูดถึงแวดวงการศึกษาที่เป็นแหล่งบ่มเพาะทรัพยากรมนุษย์ให้กับวงการต่างๆ ทั้งองค์กรภาครัฐ รัฐวิสาหกิจ ภาคเอกชน ภาคอุตสาหกรรม ภาคธุรกิจ การค้า การพาณิชย์ ภาคการเงินการธนาคาร และภาคส่วนอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง 

Education 4.0 หรือการศึกษาในยุค Thailand 4.0 ผู้บริหารต้องเป็นคนที่มีวิสัยทัศน์ทันต่อยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและรุนแรงดังกล่าว สถานศึกษาในยุคใหม่ ได้เคลื่อนผ่านรูปแบบการบริหารงานจากโครงการและกระบวนทัศน์เก่าๆ มาไกลแล้ว 

โดยเฉพาะในปัจจุบัน มีการพูดถึงรูปแบบการบริหารจัดการสถานศึกษาขั้นพื้นฐานหรือโรงเรียนในลักษณะต่างๆ มากมาย อาทิ โรงเรียนประชารัฐ ซึ่งเป็นนโยบายใหม่ของรัฐบาล ที่จะส่งอิทธิพลต่อการบริหารจัดการสถานศึกษาขั้นพื้นฐานหรือโรงเรียนต่อไปในอนาคตนั่นเอง 

อีก 2 ปี คือในปี ค.ศ. 2025 เราก็จะก้าวเข้าสู่ 1 ใน 4 หรือ 25 ปี ของศตวรรษที่ 21 กันแล้ว

ที่มา ; By  Jakkrit Siririn in SALIKA